Sejarah TO PADA TINDO ( Toraja )

     Tonna lambi’mo padang di Malua’, tonna se’ponmo Tallu Batu Papan diborong tallu mi Buntunna Bone, dipannola matampu’mi penduan palo-palo; dipennola matallo penduan palo-palo, dipennola tangngami padang pentallun palo-palo. Ma’urang sumassangmi Buntunna Bone tama Lepongan Bulan ma’bumbu’ sidoloanmi to Sendana Bonga tama Matari’ Allo. Rampo mi ussanggang lili’na Lepongan Bulan, tu’tunmi ussangka’ tikunna Matari’ Allo. Ma’lalong-lalong mi lan lili’na Lepongan Bulan, ma’panggalo’-galo’mi lan tikunna Matari’ Allo. Dilutu tombangmi bubun dirangkang, diossak balatananmi panambu bulaan. Diteka’mi bua layuk, dikala’pami kaluku undara, di embe’mi induk saang bunga’.
Apa maluangan sambu’ ia batu ba’tengna Pong Songgoi Limbu, apa mabomba luangan ia karangan pasiruanna Ne’Sanda Kada. Umpatuka’mi pa’inaan la untulak Buntunna Bone, umpasolo’mi Pa’ba’tengan la ullangda to Sendana Bonga.
Untananmi pasa’ bongi la padang di Sarira umpabendanmi tammuan dipamalillin lan di Pata’ Padang. Dilandolalanni Pong Kalua’ rekke Randan Batu dilangka pa’taunanmi Karasiak langan Madandan; anna Topa’pak lan Mengkendek, Landoaak lan Boto’na Batara Langi, Ambabunga’ lan di Makale.
      Unnissung ma’kada situru’mi lan kombongan kalua’, unno’ko’ misa’ bungannami lan tinimbu malombe’, anna bendan To Pada Tindo. Dipasanmi to dipolondongna kada lanmai lili’na Lepongan Bulan ditambaimi ti dipomanuk muanena pangumpuran pau-pau lanmai tikunna Matari’ Allo:
1. Pong Kalua’ di randan Batu
2. Pong Songgoi Limbu lan di Limbu
3. Karasiak lan di Madandan
4. Landoaak na Batara Langi’ lan di Boto’
5. Ambabunga’ lan di Makale
6. Pong Boro lan di Maruang
7. Tumbang Datu lan di Bokko
8. Patobok lan di Tokesan
9. Kondo Patalo lan di Lampio
10. Paliuh, Pagonggang lan di Batualu
11. Ne’ Lollo lan di Leatung
12. Tomarere lan di Gantaran
13. Palondongan lan di Simbuang
14. To Gandang lan di Sarapung
15. Pagunturan lan di Bebo’
16. Ne’ Tikuali lan di Ba’tan
17. To Bangkudu Tua lan di Malenong.
18. Takia’ Bassi lan di Angin-Angin.
19. Patabang Bunga’ lan di Tadongkon.
20. Salle Karurung lan di Paniki
21. Kattu lan di Buntao’
22. Palinggi lan di :La’bo’.
23. Sa’bu Lompo lan di Bonoran
24. Ne’ Birade lan di Tonga
25. Patasik lan di Pao.
26. Ne’ Malo’ lan di Tondon
27. Poppata’ lan di Nanggala.
28. Patora Langi’ lan di Langi’
29. Ne’ Patana’ lan di Kanuruan.
30. Ne’ Banne Langi’ lan di Kadundung.
31. Tibak Langi’ lan di Saloso.
32. Ne’ Kalelean lan di Sarira.
33. Banggai lan di Salu.
34. Songgi Patalo lan di Lemo.
35. Arring lan di Mendetek.
36. Lunte’ lan di Mareali
37. Rere lan di Lion
38. Baan Langi’ lan di Lapandan
39. Saarongre lam di Tondok Iring
40. Marimbun lan di Bungin
41. Panggeso lan di Tiromanda’.
42. Sando Pasiu’ lan di Pasang.
43. Tolanda’ lan di Santung.
44. Bangke Barani lan di Manggau
45. Parondonan lan di Ariang.
46. Sundallak lan di Burake.
47. Panggalo lan di Lemo
48. Bara’padang lan di Gandang Batu
49. Pong Arruan lan di Sillanan
50. Pong Dian lan di Tinoring
51. Pong barani lan di Marinding
52. Tobo’ lan di Tampo.
53. Puang Balu lan di Tangti
54. Kulukulu Langi’ lan di Palipu’
55. Pula’ lan di Tengan
56. Saranga’ lan di Lemo
57. Tanduk Pirri’ lan di Ala’
58. Pokkodo lan di Tagari
59. Kundu Bulaan (Mendila) lan di Sa’dan
60. Pangarungan lan di Tallung Lipu
61. Taruk Allo lan di Tallung Lipu
62. Tengkoasik lan di Barana’
63. Ne’ Rose’ lan di Sangbua
64. Lotong Tara lan di Bori’
65. Allopaa lan di Kayurame.
66. Rongre Langi’ lan di Riu.
67. Tangke Datu lan di Buntu Tondok
68. To Langi’ lan di Pongsake
69. Mendilakila’ lan di Rongkong.
70. Ne’ Darre’ lan di Makiki
71. Ne’ Mese’ lan di Baruppu’.
72. Sarungu’ lan di Pangala’.
73. Bonggai Napo lan di Napo
74. Usuk Sangbamban lan di To’tallang
75. Ambe’ Bendo’ lan di Awan
76. Ledong lan di Bittuang
77. Patikkan lan di Bambalu.
78. Gandang Langi’ lan di Mamasa
79. Ne’ Darre’ lan di Manipi.
80. Pong Rammang lan di Malimbong
81. Tandiri Lambun lan di Tapparan.
82. Batotoi Langi’ lan di Malimbong.
83. Pakumpang lan di Buntao’
84. Tandirerung lan di Ulusalu.
85. Pong Manapa’ lan di Se’seng.
86. Tokondo lan di Buakayu.
87. Mangi’ lan di Rumandan-Rano.
88. Mangapa’ lan di Mappa’.
89. Pappang lan di Palesan.
90. Batara Bau lan di Bau’.
91. Pong Bakkula’ lan di Redak.
92. Tangdierong lan di Baroko (Enrekang).
93. Bonggai Rano lan di Balepe’.
94. To Layuk lan di Simbuang.
95. Patitingan lan di Taleon.
96. Toisanga lan di Tanete (Rano).
97. Sodang lan di Ratte-Buakayu.
98. Lappatau lan di Tombang-Mappa’
99. To Ri Somba lan di Garappa’-Mappa’.
100. Sege’ lan di Bassean (Enrekang)
101. Mangopo lan di Sima – Simbuang.
102. Ponnipadang lan di Makkodo-Simbuang.
103. Balluku’ lan di Batu Tandung – Mamasa.
104. Masanga lan di Pana’ – Mamasa.
105. Marrang Bulaan la di Mala’bo – Mamasa.
106. Sanggalangi lan di Pantilang
107. Parassean lan di Karre.
108. Tali Barani lan di Bokin
109. Pong Sussang lan di Ke’pe’- Ranteballa.
110. Emba Bulaan lan di Sikapa-Ranteballa
111. Arrang Bulawanna lan di lemo – Ranteballa.
112. To Ipajaoan lan di Kande Api – Ranteballa.
113. Puang ri Renge lan di Tabang – Ranteballa.
114. Bakokang lan di Lantio – Ranteballa.
115. To Layuk lan di Baroko – Duri.
116. To Kalu’ lan di Endekan.
117. Pakabantunna lan di Sesean.
118. Ne’ Bulu Tedong lan di Pangala’.
119. Ne’ Tulla’ lan di Ke’pe’
120. Pong Padondan lan di Tikala
121. Bangkelekila’ lan di Akung.
      Pada rampomi tama padang di Sarira, pada umpokadami tindo bonginna, pada ussalumi mamma’ karoenna. Misa’ tindo napotindo, misa’ mamma’ na pomama’. Digantinnamo To Pada Tindo, digente’mi to sitinti pangimpi. La dimaparongkami kombong kalua’ illan padang di Sarira, la dipammakmi tumimbu malambe’ illan Pata’padang.
Dilando lalannmi bainna Pong Manapa’ lako Se’seng dilangla palaunnmi bonde’na Datu Muane lan di Ledo, disanga pokki diganti mendelo-delo. Diosokmi batu titanan tallu, di patunnangmi tarongko tirundu lalikan. Dipa’to’mi panampo to Lambun, dipatunannangmi pa’kombong to Padangiring, dipandanmi langan, dibato’mi karumpengan ao’; disembangmi bane’ situang bombang sumomba mata allo diti’pa’mi lako situang daun sumomba lu rekke. Napoballaran ampa’ pokki’ lan padang di Sarira, naporantean tuyu mendelo-delo lan Pata’padang.
Dipabendannmi Banggai lanmai Salu ussuru’ kanan kairinna pokki’, tuladanmi to dipodatu muane lan mai Garatuan ussara’ka’ tingayo boko’na mendelo-delo. Bendanmi Patangbunga’ lan mai Tadongkon unnumbu’ passoanbangi’, tulangdanmi to dipodatu muane umparra pangulu makati’; bendanmi Pong Sanggoi Limbu ma’timpolak maa’, tulangda’mi Pong Kaluak lan mai Randan Batu unnambe’ pesangle lebani’, bendanmi Ne’ Tikuali lan mai padang Ba’tan unnindo’ kapuran pangan, tulangda’mi to dipodatu muane unnambe’ pelambaran bolu.
Ditobokmi makairinna pokki’, disumbelimi tang mabekona mendelo-delo. Ditimbakmi pa’dunna pokki’ dadi batu, dikillangmi paina’ mendelo-delo kombong buku padang. Randukmi dipopentoean manda’ la untulak Buntunna Bone, tipamulami dipopennanti matoto’ la ullangda’ to Sendana Bonga . Diindo’mi basse kasalle, diambe’mi panda dipamaoson, disanga:”BASSE DIPAMATUA LANGI’ PANDA DIPAMATUA TANA”. Kalebu tallangmi kombong kalua’ lan padang di Sarira, membuloala’mi tumimbu malambe’ lan Pata’padang kumua:”MISA’ KADA DIPOTUO, PANTAN KADA DIPOMATE, ROKKO MI TANG MARATOI BOMBONG, DIONG MI TANG TU’PE DAUNNA”. Apa denki’ manii ma’dua takin, dengki manii masselle’ patomali la untengkai kalo’i te basse kasalle, la ullenda pasale umai te panda dipamaroson; la dipamamma’ rokko lambananna Ambe’na Bu’tu Bulaan to tang makapanikuan.”
Randukmi dipabendan dama’ lan padang do Sesean dipetulangdanmi lan padang di Sado’ko’, dipatunannangmi lan padang di Gasing; dipamillikmi mata to buta anna di e’te’ lima to sekong.
Dirambi bombonganmi Aru Pute sola sambo Boko’na, dipatu’pe daunnami Ma’ria Manda’ sola rinding tingayona. Ka’tumi angin di pudukna Aru Pute sola sambo boko’na, tepokmi passararonganna Ra’ria Manda’ sola rinding tingayona. Lu mokkonmi lalanna sesana bala’kayan raa’ langan padang di Bone, tumetemi pa’gulinganna ra’dakna lempan pa’ealian langan to Sendana Bongan tallupi palo-palo.
Randukmi tang sisele’ Lepongan Bulan anna to Sendana Bonga, tipamulami sisaranga’ Matari’ Allo anna padang di Bone. Tontongmi sitanda eali masae lako sitanda musu. Apa kaluangan ia batu ba’tengna Kadere’ illan di Duri, apa masinggung ia pasiruan Amang lan di Rumadan. Umpokole kombami batang dikalena langan padang di Bone, umpobembang parayoanmi tondon di batangna tama Lepongan Bulan. Umpatuka’ pa’inaan la undasi’ pokana pindan, umpasolo’ pa’ba’tengan la umpasilasuk la’tona komba bulaan. Umpatuangka’mi bate lentekna to dipolondongna kada lan mai padang di Bone, umpatirimba dukami passoeanna to di pomanuk mueanena pumpuran pau-pau lan mai lili’na Lepongan Bulan
     Pada rampomi lan padang di Malua’, diosokmi tumimbu malambe’ illan padang di Rumedan. Kelebu tanllangmi Kombong Kalua’ la mamma’ rokko pindan tang damma, memun bulo ala’mi tumimbu malambe’ la tibambang rokko gori-gori tang beluakan. La sule sangkutu’ banne, la tibalik sang buke amboran. Dipamarongkami Kombong Kalua’ illan padang di Bambapuang, dipamamakmi tumimbu malambe’ illan pintu deata. Ditananmi basse kasalle, disusukmi panda diparoson; ditanan dipamatua langi’, lolang. Ditananmi basse kasalle. Diosokmi panda dipamaroson disanga: ”BASSE SANGLENTENAN TALLO’, PANDA SANGSORONGAN PINDAN”.
Bendanmi Ne’ Tikuali lan mai Ba’tan unnindo’ basse kasalle, tulangdanmi to dipodatu muane unnambe’ panda dipamaroson. La ditanda tasikmi pinda tang bamma’ Buntunna Bone anna Lepongan Bulan; la ditoding minangaimo gori-gori tang beluakna to Sendana Bonga anna Matari’ Allo. Dirokmi sokko sangbali unnindo’ basee kasalle, dikua: ”IA NADEN UNTENGKAI KALO’ BASSE KASALLE, IA NADEN ULLENDA PASALA UMA PANDA DIPAMAROSON , IA NATEMME’ TANDUK SOKKO ROKKO LA’TANA PADANG IA NASEROK TANDUK TARANGGA LAKO MATALLO MATAMPU”. Ditutungmi bangkaan pu’pu’ lan tangana tondok ke den ullenda pasala uma panda dipamoroson Dirodo susu baine dikua:”Anna tang memmimi’ ke den untengkai kalo’ basse kasalle, ke den ullenda pasala uma panda di pamaroson”.
Ditundanmi basse dipaturuan guntu’ diruyanganmi panda dipamaroso. Disusukmi buku rapona Pakila’ Allo, ditananmi bamban tang mabekona Ambe’na Bu’tu Bulaan, dikua:
”Ia naden ussandak salu basse kasalle, ia naden ussobu mata kalambanan panda dipamaroson la umpolalan lalanna Pakila’ Allo to pasisurung lindo alukna, la umpamalamban lambanna Ambe’na Bu’tu Bulaan to tang mekasangka’ tp tang mekapanikun”.
Dipopa’indo’mi basse kasalle langan Bone, dipopa’ambe’mi panda dipamaroson tama Lepongan Bulan. Dilenten tallo’ langan Bone tang tumba tiapa, disorong pindan tama Lepoangan Bulan tang bamba tang beluakan. Tontongmi dianna batu silambi’ masae lako do dandan karangan siratuan.

Catatan:
1. Dikutip dari buku: Aluk Rambu Solo’ , Kepemimpinan tradisional oleh D Panginan. (Penyempurnaan nama-nama anggota To Pada Tindo oleh para Tokoh Adat yang berhimpun di Tangmentoe yang mengikuti Simposium Manusia Toraja tanggal 1-3 Juni 1983).
2. Menurut Naskah Aluk Silau’ Eran yang ditulis oleh D. Palinggi, jumlah To Pada Tindo mencapai 134 orang. Kemungkinan penambahan terjadi ketika perang mulai berlangsung